Yeme bozukluğu; bireyin zihinsel veya duygusal durumundan kaynaklanan bir bozukluk sebebiyle yetersiz ya da aşırı besin tüketimine yol açan bir bozukluktur. Anoreksiya nervoza, bulumia nevroz ve tıkanırcasına yeme bozukluğu olmak üzere üç ana grupta incelenen pskiyatrik hastalıkların içinde yer aldığı bir tanı grubudur. Yeme bozukluğuna sahip bireyde; sağlığını ciddi anlamda tehdit edecek kadar olumsuz beslenme alışkanlığı mevcuttur. Genel olarak sosyoekonomik düzeyi yüksek olan bireylerde sık görülen bir sağlık problemdir. Zayıflığa önem verilmesi veya kilo almaktan korkulması yeme bozukluğuna zemin hazırlayan unsurların başında gelmektedir. Ağır vakalarda çok ciddi sağlık problemleri ortaya çıkar. Eğer tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilir.
YEME BOZUKLUKLARI BELİRTİLERİ
Oluş nedeni tam olarak bilinmeyen psikolojik bir hastalıktır. Genetik, biyolojik ve psikososyal nedenlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Özellikle depresyon, düşük benlik saygısı, değersizlik, aile içi çatışmalar, kişilik özellikleri gibi nedenler de sorunu etkileyen unsurlardandır. Anoreksiya nervozada birey ince bir bedene sahip olmak ister, kilo alıp şişmanlamaktan aşırı derecede korkar. Ya da adet kesilmesi yaşayabilir.
YEME BOZUKLUKLARI NEDENLERİ?
- Kilolu olma endişesi
- Mükemmeliyetçilik
- İstismar
- Aşırı baskın ebeveynler
- Ailede şişman kişilerin bulunması
- Aşırı koruyucu anne-babalar
- Düşük özsaygı
- Depresyon
- Kendini şişman bulma
- Toplumsal güzellik algısı
- Alay edileceğinden korkma gibi sebepler yeme bozukluğuna neden olan risk gruplarındandır..
ANOREKSİYA NERVOZA
Yeme bozuklukları 3 ana grupta incelenmektedir. Bunlardan ilki Anoreksiya Nervozadır. Anoreksiya Nervoza hastaları yemek yemeyi reddederler. Özellikle kalorisi yüksek olan yiyecekleri tüketmekten kaçınırlar. Oldukça ağır sporlar veya çeşitli aktiviteler yaparak ideal kilolarının çok altına düşerler ve hastalanırlar. Anoreksiya Nervoza hastaları normal kilolarında iken bir anda yemeyi reddederler veya günden güne yediklerini azaltırlar. Daha çok kalorisi düşük olan lifli gıdalar tüketmektedirler. Ancak metabolizmanın çalışması ve vücudun dengeyi koruyabilmesi için karbonhidrat, protein ya da şekerli ürünler tüketmesi şarttır. Vücut direnci düşen anoreksiya hastaları çok ciddi sağlık problemleri ile karşı karşıya kalırlar. Yeme bozuklukları alt başlığı olan anoreksiya nervoza tedavi edilmezse bireyde ciddi sıkıntılar ortaya çıkarmaktadır.
BULUMİA NERVOZA
Yeme bozukluklarında bir diğer başlık Bulumia Nervozadır. Bulumia nevroza hastaları kısa bir zaman diliminde fazla miktarda kalori alırlar. Ardından kilo almamak için çareler üretmeye başlarlar. Yediklerini kusarak çıkarma, idrar arttırıcı madde veya başka ilaçlar kullanırlar. Dolayısıyla bedenlerinden oldukça rahatsızdırlar. Özellikle aynaya bakmak istemezler. Bulumia nervoza hastalarında kilo kaybı kusma ile olur. Kustukça vücudun direnci azalır, saçlar dökülmeye başlar, regl döngüsü kesilir. Ayrıca zaman içerisinde ölümle sonuçlanma ihtimali yüksek ağır tabloların görülme olasılığı yüksektir.
TIKANIRCASINA YEME BOZUKLUĞU
Kişinin kontrolünü kaybederek, tamamen doyana kadar yemek yemesidir. Kişi sonrasında ise kendini suçlu hissederek kendine kızmaktadır. TKB oldukça yayın görülen bir rahatsızlıktır. Ancak hala çoğu kişi bu hastalığı bilmemektedir.
Tıkanırcasına yeme bozukluğuna sahip bireyde aşağıdaki belirtilerden üç ya da daha fazlası vardır.
- Oldukça hızlı yemek yeme.
- Tıka basa doyana kadar yeme.
- Açlık hissi olmasa bile yeme.
- Utanç duyduğu için yalnız yemek yeme.
- Bireyin suçluluk hissetmesi ve kendinden iğrenme.
YEME BOZUKLUKLARI TEDAVİSİ
Tedavi sürecine erken başlamak oldukça önemlidir. Özellikle bulumia yavaş ilerlediğinden kişi fark etmekte zorlanabilir. Ancak anoreksiya oldukça kolay anlaşılmaktadır. Kilo verme konusunda “artık yeter” denilse bile anoreksiya hastası kendini şişman görmektedir. Hiç bir zaman yeteri kadar zayıf olmadığını düşünür. Dolayısıyla daha fazla kilo vermesi gerektiğini, daha fazla spor yapması gerektiğini, yediğinden daha az yemesi gerektiğini düşünür durur. Bireyin kendine ve biyolojik yapısına bunu yapmasındaki nedeni bulmak hastalığın tedavisinde oldukça önemlidir. Duygusal sorunlar çözüldüğünde tedavi oldukça kısa sürmektedir. Dolayısıyla ruhsal durumun ilk başta anlaşılması gerekir. Ayrıca bu yönde çalışmak oldukça önemlidir. Yalnızda ilaç tedavisi ve kilo kontrolü sağlamak yeterli değildir. Anoreksiya hastalığında yatarak tedavi gerekmektedir. Hastaların ideal kilolarına kavuşana kadar hastanede yatmaları gerekir. Beslenme danışmanlığı, psikiyatrik tedavi, psikoterapi desteği almak yeme bozukluğu tedavisinde oldukça önemlidir. Yeme bozuklukları ciddi bir hastalıktır. Dolayısıyla fark edildiği anda psikolojik bir destek alınması çok önemlidir.
YEME BOZUKLUKLARI HAKKINDA MERAK EDİLENLER
1-Yeme Bozukluğu Bir Ölüm Nedeni Olabilir Mi?
Evet. Yeme bozuklukları vücutta bir çok değişiklik meydana getirir. Bu durum ölümcül olabilir. Özellikle anoreksiya nervoza psikiyatrik hastalıklar arasında en ölümcül hastalık görülmektedir.
2-Yeme bozuklukları tedavi sonrasında tekrarlar mı?
Evet bu mümkündür. Bundan dolayı birey; düzenli kontrollere gelmelidir.
3-Yeme bozuklukları ne sıklıkta görülür?Kadınlarda mı daha fazla görülür,Erkeklerde mi?
Erkeklerde az görülen bir rahatsızlıktır. Daha çok kadınlarda görülmektedir. Genç kızlarda anoreksiya nervozanın binde bir, bulimia nervozanın yüzde bir olduğu bildirilmektedir.
4-Bir anoreksiya nervoza hastası nasıl dikkati çeker?
Anoreksiya nervoza hastası birey; karbonhidrat ve yağ barındıran gıdalar başta olmak üzere besinleri azaltır. Sürekli hareket halindedir ve egzersiz yapar. Kilolu olmadığına inanmak için aynaya sürekli bakar. Zayıf olmanın bir tehlike olduğunu görmezler. Cinsel uyum kötüdür. Kendilik değerleri ise zayıf olmaları ile orantılı değişir.
5-Bulimiya nervozanın bedene zararları nelerdir?
Bulimia nervoza bedende ;mide genişlemesi, yemek borusunda zedelenme, dişlerde aşınma gibi sıkıntılar ortaya çıkarabilmektedir.
6-Yeme bozuklukları hangi yaşlarda başlar?
Genel olarak ergenlik yıllarında başladığı görülür. Çok nadir olsa da 9 yaşında ve menopoz sonrası kadınlarda da görüldüğü olmuştur.Anoreksiya nervoza için riskli yaşlar 14-15; bulimia nervoza için 18-19’dur.
Kırıkkale Üniversitesi Psikoloji Öğrencisi Elif Tuna